Leven met verlies

Mijn oma Maria Constantia van Ewijk is op 17 februari 1869 in ’s Heerenberg geboren. Van het begin af aan is er veel afscheid in haar leven. Haar tweelingzusje Stephania Maria overlijdt een half jaar na de geboorte en hun moeder Constantia van Someren  twee maanden later.  In de familie was er de treurige traditie dat moeders jong sterven, drie generaties dochters achter elkaar groeiden zonder moeder op.

de onderwijzerswoning aan de Oudste Poortstraat 22, ’s Heerenberg

Vader Stefan van Ewijk, hoofdonderwijzer aan de openbare school in ’s Heerenberg, blijft met vier kinderen achter: behalve Marietje zijn dat Trees van 11 jaar, Anton van 7 en Alex van 4. Zij wonen in de onderwijzerswoning aan de Oudste Poortstraat 22, naast de school.

Tijdens de eerste drie moederloze jaren is er om het half jaar  een nieuwe huishoudster in het gezin. Misschien heeft Trees daarna de zorg op zich genomen, maar dat was dan niet voor lang want zij overlijdt eind 1878 als Marietje ruim 9 jaar is.

“Uit den band der slavernij ontslagen”

In de Rubriek Binnenlandsche Nieuwstijdingen van de Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant van 5 juni 1855 stond het volgende bericht:

Slavernij in Nederlands-Indië? Volgens het NiNsee, kenniscentrum van het Nederlands Slavernijverleden, speelde slavernij zich af in Suriname, de Nederlandse Antillen, Aruba en aan de westkust van Afrika. Nederlands-Indië wordt niet genoemd. Vermoedelijk vanwege de schaalgrootte: het relatief geringe aantal slaven daar viel in het niet bij de grote aantallen elders. Op 1 januari 1860, het van regeringswege bepaalde tijdstip waarop de slavernij in Nederlandsch-Indië moest zijn afgeschaft, werden 4739 personen in vrijheid gesteld. Ter vergelijking: in Nederlands westelijke koloniën werden drie jaar later 45.000 slaven vrijgekocht. Vrijgekocht, want per slaaf werd een schadeloosstelling van 300 gulden betaald. Aan de eigenaar wel te verstaan, ter compensatie van de weggevallen arbeidskracht. Overigens was betaling van het bedrag aan schadeloosstellingen in de West slechts mogelijk door de gigantische opbrengsten van het cultuurstelsel* in de Oost. Maar dit terzijde.

Roerige jaren

“Ja, hoe was dat, burgemeester zijn in Heesch in die jaren….. Moeilijk, heel moeilijk. Ik was er tien jaar secretaris, toen ik tot burgemeester werd benoemd, wegens ziekte van mijn voorganger. Lees hier maar: ‘Constantinus Johannes van Someren legt de eed af op 5 januari 1831′. ’t Was net na het uitroepen van de onafhankelijkheid van België. Grote aantallen legereenheden werden naar het zuiden van het land gedirigeerd om te voorkomen dat de onrust zou overslaan naar Noord Brabant. Vrijwilligers werden opgeroepen zich aan te sluiten en het land mee te verdedigen. Dat gaf een hoop overlast, al die soldaten die noodgedwongen bij burgers ondergebracht moesten worden.”

Bibliotheken, ik krijg er nooit genoeg van

Passie voor lezen krijg je mee van thuis. Ik ben een jaar of vijf en loop met mijn vader op zaterdagmiddag naar de leesbibliotheek. Een flink eind wandelen, bult op, bult af. De leesbibliotheek is in een kantoorboekhandel. Aan één zijde van de winkel staan achter een toonbank kasten met boeken. Ze hebben allemaal dezelfde gewolkte kaften. Mijn vader krijgt een paar boeken van de winkeldame aangereikt, kijkt ze in en maakt een keuze. Een stempeltje op een kaartje en dan gaan we weer naar huis. De eerste ‘boekherinneringen’.

Boterham met Marmite

Grietje Duijvetter werd in 1881 geboren. Niet dat ik me dat destijds bewust was, ik las het laatst op internet. Voor mij was zij ‘Mevrouw Van Laar’. Ze woonde in hetzelfde huis als wij, een verdieping lager, en ze was een soort plaatsvervangende oma. Mevrouw Van Laar kende mij vanaf mijn eerste snik, assisteerde bij mijn geboorte terwijl mijn vader naar het hotel aan de overkant rende om daar de arts te bellen.